بسیاری از افراد از شکل، اندازه، موقعیت و عملکرد معده و سایر اعضاء دستگاه گوارش خود، اطلاعات کمی دارند. برای بدست آوردن مواد مغذی از غذاهایی که می‌خوریم، لازم است که این غذاها در بدن هضم شوند. ابتدا غذا باید به شکل مایع یا نیمه مایع تغییر یابد. سپس ترکیبات پیچیده و مرکبی مثل چربی‌ها و پروتئین‌ها باید به واحدهای شیمیایی کوچک‌تری تجزیه شوند که بتوانند از طریق دیواره روده‌ها به جریان خون جذب شوند.

 فرآیند هضم غذا از دهان شروع میشود. در دهان، قطعات بزرگ غذا توسط دندان‌ها و زبان به قطعات کوچک‌تری تبدیل میشوند. غدد بزاقی ترشح بزاق به دهان را انجام می‌دهند تا بزاق با غذا مخلوط شود. این بزاق به دهان را انجام می‌دهند تا بزاق با غذا مخلوط شود. این بزاق باعث میشود که غذا راحت‌تر جویده شود.
وظایف معده
معده به شکل یک کیسه عضلانی می‌باشد که عریض‌ترین قسمت دستگاه گوارش را تشکیل می‌دهد. معده دارای سه وظیفه عمده در فرآیند هضم غذا می‌باشد.
- معده بصورت یک محفظه ذخیره غذا عمل می‌کند بطوریکه ما می‌توانیم غذایی را که برای نیاز چند ساعت ما کافی می باشد را در عرض چند دقیقه بخوریم.
- معده نقش مهمی در فرآیند شیمیایی و فیزیکی هضم غذا بر عهده دارد. غذا در معده تکه‌تکه و له میشود. مواد شیمیایی ساده‌تر کمک می‌نمایند. دیواره معده بطور طبیعی به علت داشتن یک لایه حفاظتی، از تهاجم اسید معده به آن جلوگیری می‌کند و نمی‌گذارد که زخم ایجاد شود. مری فاقد این لایه محافظتی می‌باشد و بنابراین به آسانی بر اثر اسید معده آسیب می‌بیند.
- غذا ممکن است چندین ساعت در معده باقی بماند و در طی این مدت، اسید معده باعث نابودی اکثر باکتری‌ها و میکروبهای آن میشود. بزاق حاوی آنزیمی به نام آمیلاز بزاقی است که باعث شروع هضم کربوهیدراتهایی مثل مواد قندی و نشاسته‌ها می‌گردد. بزاق کمی حالت اسیدی دارد و در هنگامی که شما غذا نمی‌خورید، باعث میشود که دهان و دندان‌هایتان تمیز باقی مانده و از ایجاد جرم دندان نیز جلوگیری می‌کند. افرادی که دچار بیماریهایی هستند که ترشح بزاق دهانشان کاهش یافته است، گرفتار خشکی دهان، اشکال در قورت دادن و بلع مشکل غذا و افزایش فساد دندان میشوند. به محض اینکه غذا در دهان جویده و نرم شد، زبان آن را به سمت عقب دهان و گلو می‌برد و از آنجا توسط عضلات مخصوص آن قسمت، به سمت مری فرستاده میشود. غذا از طریق یک دریچه یک طرفه از مری وارد معده میشود. این دریچه را اصطلاحاً اسفنکتر تحتانی مری می‌نامند که از برگشت محتویات معده به مری در حالتی که معده منقبض میشود و یا وقتی که در حالت درازکشیدن قرار می‌گیریم، جلوگیری می‌کند.
در نهایت، غذا پس از مدتی که در معده قرار گرفت و بصورت مایع درآمد به سمت دریچه دیگر معده که به آن اصطلاحاً دریچه پیلور گفته میشود، رفته و از طریق آن وارد اثنی عشر میشود. به چند سانتیمتر ابتدای روده کوچک، اثنی‌عشر یا دوازدهه گفته میشود. وقتی غذا وارد اثنی‌عشر میشود، مواد شیمیایی به آن اضافه می‌گردد تا حالت اسیدی آن را که از اسید معده به دست آورده است را خنثی نماید. همچنین آنزیمهایی که از لوزالمعده ترشح می‌شوند در قسمت اثنی‌عشر بر روی غذاها اضافه شده تا به هضم کربوهیدراتها، چربی‌ها و پروتئین‌ها کمک نماید. صفرایی که از کبد
می‌آید هم در این قسمت ترشح شده و باعث کمک به هضم چربی‌ها میشود سپس غذای هضم شده از روده کوچک که طول آن ۶ متر می‌باشد عبور می‌کند. روده کوچک دارای طول
خیلی بیشتری از روده بزرگ می‌باشد اما چون قطر آن کوچکتر از روده بزرگ است به همین دلیل به آن روده کوچک یا روده باریک گفته میشود. تجزیه شیمیایی غذاها در روده کوچک تکمیل می‌گردد و مواد شیمیایی به دست آمده، جذب جریان خون و عروق لنفاوی میشوند.
وظایف اصلی روده بزرگ عبارتند از: باز جذب آبی که برای هضم غذا بکار رفته است و خشک کردن آن، بطوریکه مدفوع فقط دارای آب اندکی بشود.
اشکال در کجا می‌تواند رخ دهد؟
تقریباً هر کسی گاهی اوقات دچار سوءهاضمه میشود که معمولاً بعد از مدت کوتاهی برطرف می‌گردد. بعد از خوردن یک غذای سنگین، ممکن است احساس نفخ یا بادکردن شکم داشته باشیم که با آروغ زدن، مقداری از این احساس ناراحتی برطرف می‌گردد. اکثر آروغهایی که ما می‌زنیم به علت بلع هوا در حین غذا خوردن ایجاد میشوند اما بعضی از این آروغها بر اثر واکنشهای شیمیایی که در معده رخ می‌دهند و یا به علت مصرف نوشابه‌های گاز‌دار ایجاد می‌گردند. راه حل این مشکل، کمتر غذاخوردن، آهسته غذا خوردن و استفاده کمتر از نوشابه‌های گازدار می‌باشد.

 

شما ممکن است با خوردن بعضی از غذاها مثل پیاز سرخ کرده، احساس ناراحتی در قسمت بالایی شکم نمایید که حدود یک ساعت یا بیشتر این ناراحتی طول می‌کشد. راه حل این مشکل نیز آسان می‌باشد و آن راه حل این است که از مصرف اینگونه غذاها که باعث ناراحتی شما می‌شوند پرهیز نمایید. سوءهاضمه‌هایی که مدت بیشتری طول می‌کشند معمولاً با تولید اسید معده ارتباط دارند. اگر دریچه تحتانی مری ضعیف یا خراب شود، مایع اسیدی معده ممکن است به سمت بالا آمده و وارد مری شود و باعث احساس سوزش سر معده (ترش کردن) شود. این مشکل اغلب در شب که شما دراز می‌کشید باعث ناراحتی شما میشود. این مشکل را اصطلاحاً ریفلاکس معده به مری می‌گویند که بطور مفصل در قسمتهای بعدی، ‌توضیح داده خواهد شد.
اسید معده همچنین ممکن ست در صورتی که به پوشش مخاطی خود معده حمله کرده به آن آسیب برساند و ایجاد بیماری زخم معده نماید و مشکلاتی را ایجاد کند که در این مورد نیز بعداً بطور مفصل صبحت خواهیم نمود. اطلاعات پزشکان در مورد زخم‌های معده و اثنی‌عشر در طی چند سال اخیر با کشف عفونت هلیکوباکترپیلوری به میزان زیادی افزایش یافته است.
سومین نوع شایع سوءهاضمه را اصطلاحاً سوءهاضمه بدون زخم می‌نامند که مشکل گیج‌کننده‌ای برای بیماران و پزشکان است.

تشخیص سوءهاضمه بدون زخم در مواردی داده میشود که علایم طول کشیده سوءهاضمه وجود دارد اما در آزمایش ریفلاکس و زخم معده، چیزی دیده نمیشود و همه چیز طبیعی است. در بعضی از این افراد، در نهایت متوجه میشویم که مشکل در جای دیگری از دستگاه گوارش وجود دارد (مثلاً به علت سنگ کیسه صفرا یا بر اثر سندروم روده تحریک‌پذیر).

در عده دیگری از بیماران نیز، درد به علت وجود مشکلاتی در دنده‌های تحتانی و عضلات دیواره شکمی ایجاد می‌گردد. با این حال، اکثر افراد مبتلا به سوءهاضمه بدون زخم، به نظر می‌رسد که دارای معده حساسی هستند که در مواقعی که دچار هیجانات احساسی میشوند علایم آنها بروز می‌کند.

در این موارد نیز بعداً بطور مفصل صحبت خواهیم نمود. به ندرت ممکن است سوء‌هاضمه از علایم اولیه وضعیتهای وخیم‌تری مثل سرطان معده باشد. سرطان معده نسبت به بیماریهای زخم معده و اثنی‌عشر و یا ریفلاکس معده به مری، خیلی کمتر اتفاق می‌افتد.